مدرسه علمیه رکن الملک

 

براساس احادیث متعدد
از پیامبر اسلام و عترت پاکش (که سلام وصلوات خداوند برآنان باد) مسلمانان موظفند
با دیدن هلال ماه، ماه قمری را آغاز نمایند، همچنین چندین روایت از آن بزرگواران
نقل شده است که ماه قمری (شهر) سی روز و یا بیست و نه روز است.

به عنوان نمونه می
توانید به کتاب وسایل الشیعه جلد 7، صفحه ی 182، باب انَ علامة شهر رمضان و غیره رؤیت
الهلال و در کتب اهل سنت به کتاب  التاج
الجامع للاصول جلد 2 صفحه ی 54، الباب ثالث – یجب الصوم و الافطار برؤیت الهلال، مراجعه نمایید.

با وجود این روایات
صریح و روشن، راه بر هر گونه قرارداد انسانی برای تعیین آغاز ماه های قمری که با
دیده شدن هلال ارتباطی نداشته باشد بسته می شود. اولین رؤیت هلال بعد از آنکه دو
یا سه شب ماه در آسمان دیده نشده و به اصطلاح در محاق بوده نشانه ی شروع ماه جدید
است. این رؤیت معمولاً پس از غروب خورشید رخ می دهد. بنابراین اولین روز ماه قمری
با شب شروع می شود یعنی شب اول ماه، قبل از روز اول ماه می آید و مرسوم است که مثلاً
می گوییم شب جمعه و فردای آن را روز جمعه می نامیم (برای توضیح بیشتر به کتاب آثار
الباقیه، تألیف ابوریحان بیرونی، فصل اول در حقیقت شب و روز رجوع نمایید. همچنین
به عنوان مستند فقهی می توانید به کتاب التهذیب ؛ تألیف شیخ طوسی ؛ جلد4، صفحه 72،
حدیث 197 مراجعه کنید.)

 

1- موارداختلاف نظر
در آغاز ماه های قمری به لحاظ شرعی

 

با وجود اتفاق نظر
بین فقهای اسلام در این که اول ماه ها با رؤیت اثبات می شود و ماه قمری 29 و یا 30
روزه است و نه کمتر و نه بیشتر اما در فروع و جزئیات مسائل، اختلافاتی وجود دارد
که به تعدادی از آن ها اشاره می شود.

1-1آیا رؤیت با چشم
مسلح (دوربین و تلسکوپ)، در حالی که همان هلال با چشم غیر مسلح رؤیت نمی شود اول
ماه را ثابت میکند؟

2-1اگر کسی هلال را
به تنهایی دید و دیگران نتوانستند آن را ببینند و یا نزد حاکم اول ماه ثابت نشد، آیا
اول ماه برای خودش ثابت است؟

3-1 اول ماه با شهادت
چند نفر ثابت می شود؟ آیا یک شاهد کافی است؟ این شاهد و یا شاهدان چه شرایطی باید
داشته باشند؟

4-1 آیا باید عملاً
رؤیت هلال صورت گیرد یا  محاسبات نجومی که
رؤیت پذیری یا عدم رؤیت پذیری را در صورت صاف بودن هوا پیش بینی می کنند برای
اثبات ماه کافی است؟

5-1 اگر محاسبات
نجومی کارشناسان رؤیت هلال نشان دهد که هلال در یک شب خاص قابل رؤیت نیست، اما
شاهدانی گواهی دادند که هلال را دیده اند کدام پذیرفته می شود؟

6-1 اگر هلال در
هنگام غروب دیده نشد اما فردای آن، در هنگام روز دیده شد آیا اول ماه بودن روز رؤیت
ثابت می شود؟

7-1 اگر در محل سکونت
خود نتوانستیم هلال را ببینیم و در جای دیگری از دنیا شاهدانی بر رؤیت هلال داشتیم
آیا با شهادت آنها اول ماه ثابت می شود؟

در هفت مورد ذکر شده
که اغلب موارد اختلاف نظر فقهی در زمینه ی رؤیت هلال را در بر می گیرد، فقها با
برداشت های خود از روایات گوناگون رسیده دربحث رؤیت هلال و با استدلال هایی که بر
اساس آن روایات می آورند به نظرات مختلفی می رسند که هر مسلمان با توجه به مذهب
خود و با مراجعه به فقیهی که قول و نظر او را برای خود معتبر و لازم الاطاعه می
داند تکلیف شرعی و الهی خود را شناخته و بر طبق آن عمل می نماید.

در کتب حدیثی روایات
مربوط به رؤیت هلال را در باب صوم یا صیام می آورند. (مثلاً می توانید به کتاب
وسایل الشیعه جلد 7 و کتاب التاج الجامع للاصول جلد 2 مراجعه کنید.) و فقها نیز
نظرات خود را در این زمینه در رساله هایشان در بخش مربوط به روزه (معمولاً اواخر
بحث روزه ) ذکر می کنند.

 

 نویسنده حسام